БАҚ БІЗ ТУРАЛЫ

Зейнетақы капиталын сақтау және көбейту

Бүгінгі таңдағы өзекті тақырыптардың бірі қазақстандықтардың зейнетақы жинақтарының инвестициялық табысы болып отыр. Салымшылардың жеке зейнетақы шоттарына аударатын жарналары сомасындағы табыс Сіз бен біздің зейнетақымыздың жинақтаушы бөлігін құрайды.

«Зейнетақымен қамсыздандыру туралы» ҚР Заңының 35-бабына сәйкес Ұлттық Банк инвестициялайтын қазақстандықтардың зейнетақы жинақтарына табыс тұрақты түрде түсіп тұрады: күн сайын әрбір қаржы күнінің соңында қаражаттарға оны тауысқанға дейін, яғни егер адам зейнетке шықса да және оны алып жүрсе де, оның әлі де түртілмеген жинақтарына инвестициялық табыс есептеле береді. Осылайша, егер адам ұзақ уақыт бойы ешқандай аударымдар жасамаған болса, ол бәрібір инвестициялық табыс ала береді.

БЖЗҚ осыған орай қызықты бір оқиғамен бөлісті: осыдан біраз уақыт бұрын Қордың операциялық залына жас жігіт жаңадан жұмысқа орналасқандықтан өз зейнетақы шартын жаңартуға келген. Ол бұған дейін екі жыл бойы жұмыссыз жүрген екен және сәйкесінше оның шотына жарналар түспеген. Оның өз есептері бойынша оның жеке зейнетақы шотында 600 мыңнан астам теңге болуы керек еді. Алайда үзінді көшірмені алған жас жігіт біршама таңырқау күйде қалды: жұмыссыз жүрген көптеген айлар ішінде оның шотындағы зейнетақы жинақтары 120 мыңға ұлғайған.

Есептелген инвестициялық табыс туралы ақпаратты бірнеше тәсіл арқылы алуға болады: яғни үзінді көшірмені Қорға келіп өтініш білдіре отырып немесе электрондық не кәдімгі пошта арқылы және сайт не ENPF ұялы қосымшасы арқылы да алуға болады. Сонымен қатар электрондық цифрлық қолтаңба бар болса, электрондық үкімет порталы арқылы да алуға болады.

Бұл жағдайда математиктердің сөзімен алатын болсақ инвестициялық табыстың мөлшері тұрақты шама емес, ол тек бірнеше ауысымға байланысты болады. Біріншіден, салымшылардың зейнетақы жинақтарына салған бағалы қағаздардың қалай іске асырылғанына байланысты болса, екіншіден, жинақтардың өз мөлшеріне байланысты болады, яғни жинақ неғұрлым көп болса, әрі оны толтыру кезеңділігі тұрақты болса, соғұрлым есептелетін инвестициялық табыс та жоғары болады.

Жыл басында отандық БАҚ-та кейбір салымшылардың ЖЗШ-сында «инвестициялық табыс» бағанында теріс мәндердің болғаны туралы ақпарат шыққан болатын. БЖЗҚ инвестициялық табыс қаржы нарығында сатып алынатын қаржы құралдарының нарықтық құнына, шетелдік валюта бағамының құбылмалығына байланысты өзгереді деп хабарлады. Осылайша, инвестициялық табыс шамасы нарықтық жағдайға байланысты ұлғаю жағына, сондай-ақ азаю жағына қарай өзгертілуі мүмкін.

Мұндай құбылу әдетте қысқа мерзімді кезеңдерде байқалады, әрі ол уақытша болып тұратын жәйт. БЖЗҚ-да шоттарға қызмет көрсетілген уақытта жиналған инвестициялық табыстың көлемі жақсы. 2017 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша (жыл басынан бастап) ол 10,79 млрд. теңге болды.

Зейнетақы активтері бойынша инвестициялық портфель осындай тәуекелдерді азайту үшін түрлендірілген, яғни тәуекел мен табыстылықты есепке алғанда түрлі қаржы құралдарының көп мөлшерінен құралған. «БЖЗҚ» АҚ баспасөз қызметінің деректері бойынша жыл басында валютаға бөлінген зейнетақы активтері: активтердің 76,98%-ы теңгеге және шамамен 23%-ы шетелдік валютаға үлестірілген. Бірақ бұдан әрі сенімгерлік басқарушы ретінде Ұлттық Банк зейнетақы жинақтары бір ғана валютада тұрмау үшін соңғының үлесін 30%-ға дейін көтеруді жоспарлап отыр.

Сондай-ақ, кез келген инвестициялық сценарийде зейнетақы төлемдеріне құқық алу кезіндегі инфляция деңгейі ескеріле отырып, зейнетақы жарналарының сақталуына мемлекеттің кепілдік беретінін еске сала кетейік («Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» заңның 5-бабы). Басқа сөзбен айтқанда төлем алуға құқығы туындаған кезде әрбір алушыға жинақтаушы зейнеиақы жүйесіндегі бүкіл кезеңіндегі табыстылығы мен инфляция деңгейі есептелетін болады, егер зейнеақы жинақтарының табыстылығы инфляция деңгейінен төмен болса, мемлекет осы айырманы өтейді.

Қайта есеп алу үшін тұрғылықты жері бойынша ХҚО-ға («Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорация» КЕАҚ бөлімшесі) барып өтініш және жеке басын куәландыратын құжатының көшірмесін, салыстырып тексеру үшін оның түпнұсқасын, тұрғылықты жері бойынша тіркелгенін растайтын құжатты, банк шотының нөмірі туралы мәлімет беру керек.