ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІНЕ САЛЫҚ САЛУ ТӘРТІБІ
БЖЗҚ-дан төленетін зейнетақы төлемдері ҚР Салық кодексіне [1] сәйкес 10% мөлшерлеме бойынша жеке табыс салығы (ЖТС) салынатын табысқа жатады. ЖТС ұстау міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ), міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ), ерікті зейнетақы жарналары (ЕЗЖ) есебінен қалыптастырылатын зейнетақы төлемдерінің барлық түрлері бойынша жиынтық түрінде жүргізіледі.
ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ ТҮРІНДЕГІ ТАБЫСҚА САЛЫҚТЫҚ ШЕГЕРІМДЕР
Салық кодексінің 353-бабының 3-тармағының 1) тармақшасына сай зейнетақы төлемдері түріндегі салық салынатын табыс мөлшері келесі тәртіппен айқындалады:
|
|
|
салық салуға жататын, зейнетақы төлемдері түріндегі табыс сомасы
|
|
алу
|
|
*Салық кодексінің 341-бабының 1-тармағында көзделген ЖТС бойынша түзету сомасы
|
|
алу
|
|
**Салық кодексінің 345-бабының 1-тармағында және 346-бабының 1-тармағының 2) және (немесе) 3) тармақшаларында көрсетілген тәртіппен және мөлшерлерде салықтық шегерімдер сомасы.
|
|
|
Салық кодексінің 353-бабының 3-1-тармағына сәйкес біржолғы зейнетақы төлемдері түріндегі салық салынатын табыс мөлшері келесі тәртіппен айқындалады:
|
|
|
біржолғы зейнетақы төлемдері түріндегі табыс сомасы
|
|
алу
|
|
Салық кодексінің 346-бабының 1-тармағының 2) және (немесе) 3) тармақшаларында көрсетілген тәртіппен және мөлшерлерде салықтық шегерімдер сомасы.
|
|
|
Бұл ретте,
*ЖТС бойынша түзетулерге:
- қайтыс болу туралы анықтама немесе қайтыс болу туралы куәлік болған кезде 94 еселенген АЕК мөлшерінің шегінде жерлеуге арналған төлемдер жатады;
- ЕЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттың талаптарына сәйкес ЕЗЖ есепке алу үшін жеке зейнетақы шотында ескерілетін кепілдік берілген өтемнің талап етілмеген сомасы жатады;
**салықтық шегерімдер зейнетақы төлемдері түріндегі табысқа:
- 14 еселенген АЕК мөлшерінде салық төлеушілердің МЗЖ, МКЗЖ, ЕЗЖ есебінен қалыптастырылатын зейнетақы жинақтарынан зейнетақы төлемі жүзеге асырылатын әрбір ай үшін қолданылады;
- 168 еселенген АЕК мөлшерінде зейнет жасына толған және Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұратын жерге кеткен, Қазақстан Республикасының резиденттері болып табылатын жеке тұлғаларға қолданылады.
Қазақстан Республикасының резиденттері болып табылатын жеке тұлғалар үшін БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдеріне салық салу кезінде жеңілдікті (салықтық шегерімді) қолдануға құжаттар тізбесі
|
№ р/р
|
Адамдар санаты, Салық кодексінің 346-бабының 1-тармағының 2) және 3) тармақшаларына сәйкес
|
Жеңілдікті растайтын құжат (түпнұсқасы не нотариат куәландырған көшірмесі)/құжатты берген орган*
|
|
1
|
2
|
3
|
|
1
|
Ұлы Отан соғысына (бұдан әрі – ҰОС) қатысушы
|
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің органдары берген ҰОС қатысушысының куәлігі
|
|
2
|
Жеңілдіктер бойынша ҰОС қатысушыларына теңестірілген адам
Басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагері
|
Тұрғылықты жері бойынша «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ (бұдан әрі - Мемлекеттік корпорация) берген, жеке тұлғаның жеңілдіктер бойынша ҰОС қатысушыларына теңестірілген тұлға немесе басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагері болып табылатыны туралы белгісі бар, жасы бойынша зейнетақы төлемдерін (жәрдемақыларды) алушының куәлігі
|
|
3
|
Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталған адам
|
Тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік корпорация берген, жеке тұлғаның ҰОС жылдарындағы тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен немесе медальдарымен наградталғаны туралы белгісі бар, зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі
|
|
4
|
1941 жылғы 22 маусым – 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адам
|
Тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік корпорация берген, жеке тұлғаның 1941 жылғы 22 маусым – 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және ҰОС жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адам болып табылатындығы туралы белгісі бар, зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі
|
|
5
|
Бірінші, екінші немесе үшінші топтардағы мүгедектігі бар адам
|
Тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік корпорация берген, мүгедектік тобы мен жарамдылық мерзімі көрсетілген, зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі
|
|
6
|
Мүгедектігі бар бала
|
Тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік корпорация берген, жәрдемақы тағайындау негіздемесі және себептері (мүгедектігі бар бала немесе мүгедектік тобы) көрсетілген, зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі (куәлік мүгедектігі бар баланың немесе оның заңды өкілінің (ата-анасының, бала асырап алушының, қамқоршының, қорғаншының) атына беріледі) не болмаса Медициналық-әлеуметтік сараптау бөлімі (бұдан әрі – МӘСБ) берген, мүгедектік туралы анықтама, соның ішінде «Электрондық үкіметтің www.egov.kz веб-порталы арқылы алынған, МӘСБ уәкілетті адамнының электрондық цифрлық қолтаңбасымен (бұдан әрі - ЭЦҚ) куәландырылған, электрондық құжат нысанындағы анықтама не болмаса Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартқа қатысушы болып табылатын шет мемлекеттің тиісті уәкілетті органы берген, мүгедектік туралы анықтама немесе жеке тұлғаның мүгедектігі бар бала санатына жататындығын растайтын өзге де құжат.
|
|
7
|
«Мүгедектігі бар бала» санатындағы адамның (осындай адам он сегіз жасқа толғанға дейін) немесе өмір бойына бала кезінен мүгедектігі бар адамның ата-анасының бірі
|
1) Тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік корпорация берген, жәрдемақы тағайындау негіздемесі және себептері (мүгедектігі бар бала немесе мүгедектік тобы немесе өмір бойына бала кезінен мүгедектігі бар адам) көрсетілген, зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі (куәлік мүгедектігі бар баланың немесе бала кезінен мүгедектігі бар адамның немесе оның ата-анасының атына беріледі) не болмаса МӘСБ берген, мүгедектік туралы анықтама, соның ішінде «Электрондық үкіметтің www.egov.kz веб-порталы арқылы алынған, МӘСБ уәкілетті адамнының ЭЦҚ-мен куәландырылған, электрондық құжат нысанындағы анықтама;
2) Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттың қатысушысы болып табылатын шет мемлекеттің тиісті уәкілетті органы берген, зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі болмаған жағдайда, жеке тұлғаның мүгедектігі бар бала (осындай адам он сегіз жасқа толғанға дейін) немесе өмір бойына бала кезінен мүгедектігі бар адам санатына жататындығын растайтын құжаттар (мүгедектігі туралы анықтама немесе өзге де құжат) ұсынылады;
мүгедектігі бар баланың немесе бала кезінен мүгедектігі бар адамның туу туралы куәлігі.
|
|
8
|
«Мүгедектігі бар бала» санатындағы адамның (осындай адам он сегіз жасқа толғанға дейін) немесе өмір бойына бала кезінен мүгедектігі бар адамның қорғаншысы, қамқоршысы
|
1) Тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік корпорация берген, жәрдемақы тағайындау негіздемесі және себептері (мүгедектігі бар бала немесе мүгедектік тобы немесе өмір бойына бала кезінен мүгедектігі бар адам) көрсетілген, зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі (куәлік мүгедектігі бар баланың немесе бала кезінен мүгедектігі бар адамның немесе оның қорғаншысының немесе қамқоршысының атына беріледі) не болмаса МӘСБ берген, мүгедектік туралы анықтама, соның ішінде «Электрондық үкіметтің www.egov.kz
веб-порталы арқылы алынған, МӘСБ уәкілетті адамнының ЭЦҚ-мен куәландырылған, электрондық құжат нысанындағы анықтама;
2) Зейнетақы немесе жәрдемақы алушының куәлігі болмаған жағдайда, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттың қатысушысы болып табылатын шет мемлекеттің тиісті уәкілетті органы берген, жеке тұлғаның мүгедектігі бар бала (осындай адам он сегіз жасқа толғанға дейін) немесе бала кезінен мүгедектігі бар адам санатына жататындығын растайтын құжаттар (мүгедектігі туралы анықтама немесе өзге де құжат) қабылданады;
3) Егер бала кезінен мүгедектігі бар адам 18 жасқа толмаған жағдайда, Мемлекеттік корпорация арқылы уәкілетті органдар берген, Әдістеменің 2-қосымшасына сай қорғаншылық және қамқоршылық органдарының анықтамасы не болмаса «Электрондық үкіметтің» www.egov.kz веб-порталы арқылы алынған, уәкілетті органның уәкілетті тұлғасының ЭЦҚ-мен қол қойылған электрондық құжат нысанындағы анықтама ұсынылады;
егер өмір бойына бала кезінен мүгедектігі бар адам кәмелетке толған, әрекетке қабілетсіз адам болып табылса, онда қорғаншының (қамқоршының) куәлігі немесе қорғаншыны (қамқоршыны) тағайындау туралы анықтама немесе қорғаншының немесе қамқоршының мәртебесін растайтын өзге де құжат ұсынылады.
|
|
9
|
Асырап алған бала он сегіз жасқа толғанға дейін бала асырап алушылардың бірі
|
1) баланың туу туралы куәлігі;
мемлекеттік тіркеу орны бойынша тіркеуші орган берген, бала асырап алу туралы куәлік немесе заңды күшіне енген, бала асырап алу туралы сот шешімі немесе бала асырап алу фактісін растайтын өзге де құжат.
|
|
10
|
Жетім балаларды және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына қабылдап алған ата-аналардың бірі
|
1) баланы қабылдайтын отбасыға жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды беру туралы шарт (баланы қабылдайтын отбасыға берілген әрбір жетім балаға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаға жеке шарт жасалады);
жетім баланың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланың жеке басын куәландыратын құжат.
|
* БЖЗҚ-ның ақпараттық жүйесімен интеграцияланған Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының ақпараттық жүйелерінде өтініш берушінің БЖЗҚ-дан төлемдер түріндегі табысқа табысты түзетуді немесе салықтық шегерімді қолдану құқығын растайтын мәліметтер болған жағдайда, тиісті растайтын құжаттарды ұсыну талап етілмейді.
САЛЫҚТЫҚ ШЕГЕРІМДЕР ҚОЛДАНБАЙ, ЖТС САЛЫНАТЫН ТАБЫС
Қазақстан Республикасының бейрезиденті болып табылатын жеке тұлғаларға төленетін төлемдерге (Салық кодексінің 655-бабының 3-тармақшасы) салықтық шегерім қолданбай, 10% мөлшерлеме бойынша ЖТС салынады.
БІРЖОЛҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ КЕЗІНДЕГІ САЛЫҚ САЛУ ТӘРТІБІ
Біржолғы зейнетақы төлемдері сомаларына салық салу тәртібін анықтау мақсатында Салық кодексінің 351-1 бабымен Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексіне сәйкес жүзеге асырылатын, тұрғын үй жағдайын жақсарту және (немесе) емделу ақысын төлеу мақсатында біржолғы зейнетақы төлемдерінен ЖТС есептеу, ұстап қалу және төлеу ерекшеліктері қарастырылған.
Салық кодексінің 351-1 бабының 2-тармағына сай біржолғы зейнетақы төлемдері сомаларынан ЖТС ұстап қалуды БЖЗҚ жеке тұлғаның ЖТС ұстап қалу туралы өтінішіне сәйкес мынадай тәсілдердің бірі бойынша жүргізеді:
1) біржолғы, Салық кодексінің 351-бабында көзделген тәртіпте біржолғы зейнетақы төлемі жүзеге асырылған күннен кешіктірілмейтін мерзімде;
2) ай сайын тең үлестермен, БЖЗҚ белгілеген зейнетақы төлемдері кестесі бойынша 16 жылдан аспайтын мерзім ішінде (сақтандыру ұйымымен зейнетақы аннуитеті шартын жасаған және (немесе) еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушы болып табылатын жеке тұлғаларды қоспағанда).
ЖТС ұстап қалу зейнетақымен қамсыздандыру саласындағы уәкілетті органмен келісім бойынша уәкілетті орган белгілеген нысанда жеке тұлғаның салық агенті ретінде БЖЗҚ-ға ұсынған, ЖТС ұстап қалу туралы өтініші негізінде жүргізіледі.
Осы баяндалғанды ескере отырып, жеке тұлға ЖТС ұстап қалу туралы өтініш берген кезде:
➤ Салық кодексінің 351-1 бабының 2-тармағының 1) тармақшасына сәйкес: БЖЗҚ біржолғы зейнетақы төлемін жүзеге асырған кезде бірден біржолғы зейнетақы төлемінің сомасынан ЖТС ұстап қалатынын түсіндіріп өтеміз.
|
|
|
Мысалы:
|
|
салымшы ЖЗШ-ындағы зейнетақы жинақтарының сомасы = 8 500 000,00 теңге
|
|
жеткіліктілік шегі = 3 500 000,00 теңге
|
|
төлеу кезінде біржолғы тәртіппен толық көлемде ЖТС ұстай отырып, БЗТ жүзеге асыруға
қолжетімді зейнетақы жинақтарының сомасы – 4 500 000,00 теңге
|
|
(8 500 000,00 -3 500 000,00– 500 000,00), мұнда
|
|
500 000,00 теңге - ұсталатын және бюджетке аударылатын ЖТС сомасы (8 500 000,00- 3 500 000,00)*10%)
|
|
|
➤ Салық кодексінің 351-1 бабының 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес: БЖЗҚ біржолғы зейнетақы төлемін жүзеге асыру кезінде ЖТС сомасын ұстап қалмай және мемлекеттік бюджетке аудармай есептейтін болады.
Жеке тұлға зейнет жасына жеткен кезде БЖЗҚ-ның зейнетақы төлемдері үшін белгілеген кестесі бойынша 16 жылдан аспайтын мерзім ішінде тең үлестермен есептелген ЖТС ұсталады және аударылады.
|
|
|
Мысалы::
|
салымшы ЖЗШ-ындағы зейнетақы жинақтарының сомасы = 8 500 000,00 теңге
|
|
жеткіліктілік шегі = 3 500 000,00 теңге
|
|
Зейнет жасына толумен байланысты БЖЗҚ белгілеген зейнетақы төлемдері кестесіне сай ай сайын тең үлестермен ЖТС ұстай отырып,
БЗТ жүзеге асыруға қолжетімді зейнетақы жинақтарының сомасы - 5 000 000,00 теңге (8 500 000,00-3 500 000,00),
|
|
Бұл ретте есептелген ЖТС сомасы - 500 000,00 теңге (5 000 000,00 * 10%)
зейнет жасына толған кезде БЖЗҚ белгілеген зейнетақы төлемдері кестесі бойынша БЖЗҚ мемлекеттік бюджетке аударатын болады.
|
|
|
01.07.2023 ж. бастап:
1. жеке тұлғаның сақтандыру ұйымымен жасалған зейнетақы аннуитеті шарты болған кезде біржолғы зейнетақы төлемдері сомасынан ЖТС Салық кодексінің 351-1 бабының 6-тармағында көзделген тәртіппен салық агентінің келесі жағдайларда:
1) зейнетақы жинақтарын сақтандыру ұйымына аудару кезінде - зейнетақы жинақтары сомасынан;
2) бұрын біржолғы зейнетақы төлемі түріндегі табысқа 351-1 баптың 2-тармағы бірінші бөлігінің 2) тармақшасының ережесі қолданылған кезде - зейнетақы жинақтарының сомасынан;
3) біржолғы зейнетақы төлемін жүзеге асыру кезінде - жеке тұлғаның БЖЗҚ-дағы жеке зейнетақы шотындағы қалған сомадан бір рет ұстап қалуына жатады.
2. еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушы болып табылатын жеке тұлғаға біржолғы зейнетақы төлемдері төленген кезде салық агенті Салық кодексінің 351-1 бабының 6-1 тармағында көзделген тәртіппен ЖТС ұстап қалуды бір рет жүргізеді. Салық кодексінің 351-1 бабының 6-1 тармағының ережелері ЖТС-ты зейнетақы жинақтары сомасынан ұстай отырып, Салық кодексінің 351-1 бабының 2-тармағының бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген ЖТС-ты ұстап қалу тәсілін жеке тұлғаның табыстарына бұрын қолданған жағдайда да қолданылады.
САЛЫҚТЫҚ ШЕГЕРІМДЕРДІ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП, ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ ТҮРІНДЕ АЛЫНҒАН табыстарды ҚАЙТА ЕСЕПТЕУ ТӘРТІБІ
Салық кодексінің 353-бабының 3-1-тармағына сәйкес БЖЗҚ-дан БЗТ түріндегі салық салынатын табыстың мөлшері мынадай тәртіппен айқындалады:
БЗТ түріндегі кіріс сомасы
алу
Салық кодексінің 346-бабы 1-тармағының 2) және (немесе) 3) тармақшаларында көрсетілген салықтық шегерімдердің сомасы.
Салық кодексінің 48-бабының ережелеріне сәйкес:
➤ салық органы салықтарды және бюджетке төленетін төлемдерді есептеуге, есепке жазуға немесе олардың есептелген, есепке жазылған сомасын қайта қарауға құқылы болатын;
➤салық төлеуші (салық агенті) салықтық есептілікті ұсынуға міндетті, салықтық есептілікке өзгерістер мен толықтырулар енгізуге, салықтық есептілікті кері қайтарып алуға құқылы болатын;
➤салық төлеуші (салық агенті) салықтарды және бюджетке төленетін төлемдерді, өсімпұлды есепке жатқызуды және (немесе) қайтаруды талап етуге құқылы болатын уақыт кезеңі салықтық міндеттеме мен талап бойынша талап қоюдың ескіру мерзімі деп танылады.
Салық кодексінің 48-бабының 2-тармағына сай, егер осы бапта өзгеше көзделмесе, талап қоюдың ескіру мерзімі үш жылды құрайды.
Салық кодексінің 48-бабының 4-тармағына сай, талап қоюдың ескіру мерзімінің өтуі осы баптың 5, 6, 7, 8 және 12-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, тиісті салықтық кезең аяқталғаннан кейін басталады.
Салық кодексінің 354-бабының 1-тармағына сәйкес, салық агенттері төлем көзінен салық салуға жататын кірістерден жеке табыс салығын есептеу үшін күнтiзбелiк ай салықтық кезең болып табылады.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде Салық кодексінің 353-бабының 3-1-тармағына сәйкес стандартты салық шегерімдерін қолдану үшін алушылардың өтініштері бойынша зейнетақы төлемдері түрінде БЖЗҚ-дан төленген табысты қайта есептеу талап қою мерзімі ішінде, яғни табыс есептелген айдан кейінгі айға байланысты орындалуы тиіс екенін түсіндіреміз.
Мысалы, БЖЗҚ 2021 жылғы қаңтарда қабылдаған және орындаған, БЗТ-ға қатысты өтініштер бойынша - ЖТС өтеу үшін талап қоюдың ескіру мерзімі 2024 жылғы 1 ақпанда аяқталады.
[1] Салық кодексі – Қазақстан Республикасының 25.12.2017ж. № 121-VІ «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін қолданысқа енгізу туралы» заңы
