Жаңалықтар

1. Қайырлы күн, мен 2023 жылдың 1 шілдесінен бастап еңбек сіңірген зейнеткерлер зейнетақы жинақтарын үй сатып алуға немесе емделуге пайдалана алатыны туралы оқыдым. Осындай зейнеткерлер санатына кімдер кіретінін және төлемдерді алу үшін қайда жүгінуге болатынын түсіндіріп жібересіз бе?

2023 жылғы 1 шілдеден бастап күшіне енетін Қазақстан Республикасы Әлеуметтік кодексінің нормаларына сәйкес, зейнетақы төлемдерін еңбек сіңірген еңбегі үшін алушылар міндетті зейнетақы жарналары есебінен қалыптастырылған зейнетақы жинақтарын тұрғын үй жағдайларын жақсартуға және (немесе) өздері немесе жұбайы (зайыбы) немесе жақын туыстары үшін емделуге ақы төлеуге пайдалануға құқылы.

Бұл құқықты әскери қызметшілер, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарының, мемлекеттік фельдъегерлік қызметтің қызметкерлері, сондай-ақ, арнаулы атақтарға, сыныптық шендерге ие болу және нысанды киім киіп жүру құқықтары 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылған адамдар қолдана алады. Сондай-ақ, бұл санатқа Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарындағы медициналық лауазымдары 2022 жылғы 1 шілдеден және 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап қысқартылған, лауазымы қысқартылған кезде әскери қызметте, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарындағы қызметте, мемлекеттік фельдъегерлік қызметте кемінде он екі жыл және алты ай үзіліссіз еңбек сіңірген жылдары болған адамдар қылмыстық-атқару (пенитенциарлық) жүйесінің тергеу абақтылары мен мекемелерінде орналасқан медициналық ұйымдарда жұмысын жалғастырған жағдайда кіреді.

Бұл ретте міндетті зейнетақы жарналары есебінен алынатын біржолғы зейнетақы төлемінің мөлшері Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сенімгерлік басқаруындағы еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушының міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақы жинақтарының мөлшерінен аспауы тиіс.

Еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушылар міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары есебінен (олар болған жағдайда) жинақталған зейнетақы қаражатын жалпыға бірдей белгіленген зейнетақы жасына жеткен кезде пайдалана алады.

Қалған зейнеткерлер, егер олардың зейнетақы төлемдерінің мөлшері 40%-дан төмен емес деңгейдегі табысты алмастыру коэффициентін қамтамасыз етсе, жоғарыда аталған мақсаттарға міндетті зейнетақы жарналары есебінен қалыптастырылған өздерінің зейнетақы жинақтарының 50%-на дейін пайдалану құқығын сақтайды.

БЖЗҚ-дан тұрғын үй жағдайларын жақсарту мақсатында біржолғы зейнетақы төлемдерін алу үшін enpf-otbasy.kz порталы арқылы "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі "АҚ немесе " Қазақстан Халық банкі "АҚ," Altyn Bank "АҚ," Банк ЦентрКредит " АҚ, "Банк Фридом Финанс Казахстан" АҚ сияқты екінші деңгейдегі банктерге, ал емделуге ақы төлеу мақсатында "Отбасы банкі" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі " АҚ-ға ғана жүгінген жөн.

2. Сәлеметсіз бе! Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары енгізілгенін естіген едім. Бірақ, менің білуімше, қазірдің өзінде кейбір мамандық қызметкерлеріне қосымша 5% төленеді. Осы туралы толығырақ айтып беріңізші.  

Қазіргі кезде сіз атап өткен міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын (МКЗЖ) БЖЗҚ-ға өз қаражаты есебінен жұмыс беруші кәсіптері Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі әзірлейтін және Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Өндірістердің, жұмыстардың, жұмыскерлер кәсіптерінің тізбесінде көзделген, еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін өз қызметкерлерінің пайдасына 01.07.2023 ж. дейін аударады. Ал 01.07.2023 ж. бастап Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі аударатын болады. МКЗЖ мөлшері – қызметкердің ай сайынғы табысының 5%.

Егер жұмыс беруші патент негізінде арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкер болып табылмаса, МКЗЖ Қазақстан Республикасының салық заңнамасында көзделген тәртіп пен мерзімдерде табыс төленетін айдан кейінгі айдың 25-күнінен кешіктірілмей ұлттық валютада төленеді. МКЗЖ аударылуын мемлекеттік кірістер органдары бақылайды. Егер қызметкер нақты төлеген және табыс алған жағдайда, жұмыс беруші қаражатты қызметкердің БЖЗҚ-дағы жеке зейнетақы шотына уақытылы аудармаса, мемлекеттік кіріс органдары БЖЗҚ шотына аударуға жататын қаражатты мерзімі өткен әрбір күн (Мемлекеттік корпорацияға төлем жасалған күнді қоса алғанда) үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 1,25 еселенген базалық мөлшерлемесі көлемінде есептелген өсімпұлмен бірге өндіріп алады.

Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Әлеуметтік кодексінің нормаларына сай, 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары (ЖМЗЖ) іске қосылады. Олар тек 1975 жылдың 1 қаңтарынан кейін туған қызметкерлер үшін агенттің өз қаражаты есебінен жүзеге асырылады және қызметкердің ай сайынғы табысына байланысты белгіленеді. 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап ЖМЗЖ мөлшерлемесі қызметкердің жалақысының 1,5% тең болады. Одан кейінгі әр жыл сайын 1% ұлғайып, 2028 жылы 5% көтеріледі. ЖМЗЖ-ны кезең-кезеңмен енгізу жұмыс берушіге түсетін жүктемені жеңілдетуге мүмкіндік береді.

Зейнеткерлік жасқа толған, сондай-ақ, бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар, егер мүгедектік мерзімсіз болып белгіленсе, ЖМЗЖ жүйесіне қатысу өтілі кемінде 5 жыл (60 ай) болған кезде ЖМЗЖ есебінен зейнетақы төлемдерін алу құқығына ие бола алады.

ЖМЗЖ есебінен зейнетақы төлемінің ең жоғары мөлшері республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төменгі күнкөріс деңгейінің екі еселенген мөлшерінен аспауға тиіс.

ЖМЗЖ есебінен зейнетақы төлемдері өмір бойына тағайындалып, ағымдағы ай үшін төленеді және қайтыс болған айды немесе Қазақстаннан тыс жерлерге тұрақты тұруға кеткен айды қоса жүзеге асырылады.

Жинақтаушы зейнетақы жүйесінен айырмашылығы шартты-жинақтаушы құрамдауыштағы ЖМЗЖ есебінен зейнетақы жинақтары мұраға қалмайды, өйткені, олар қызметкердің меншігі емес. Сондай-ақ, оны БЖЗҚ-дан тұрғын үй жағдайларын жақсарту және (немесе) емделуге ақы төлеу мақсатында біржолғы зейнетақы төлемдері түрінде алу мүмкіндігі де жоқ. ИПБ сенімгерлік басқаруына аударуға болмайды. Оларға зейнетақы жинақтарының сақталуы бойынша мемлекеттік кепілдік қолданылмайды.

3. Қайырлы күн, мен зейнетақы жинақтарымның бір бөлігін жеке инвестициялық портфельді басқарушыға аудару туралы шешім қабылдадым. Қабылданған Әлеуметтік кодекске байланысты жаңа ережелер туралы естідім. Жаңа ережелерге сәйкес қанша жинақ аудара аламын?

Қазақстан Республикасының жаңадан қабылданған Әлеуметтік кодексіне сәйкес, 2023 жылдың 1 шілдесінен бастап БЖЗҚ-да төмендегі жарна түрлері бойынша зейнетақы жинақтары бар адамдар инвестициялық портфельді басқарушы (ИПБ) компанияларға мына шектерде аудара алады:

1) міндетті зейнетақы жарналары және (немесе) міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары:

·  осы тұлғаның ЖЗШ таңдау (өзгерту) туралы өтініші түскен күні жеке зейнетақы шотындағы (ЖЗШ) зейнетақы жинақтары сомасының 50% шегінде;

· сақтандыру компаниясымен жасалған зейнетақы аннуитеті шарты болған жағдайда, ЖЗШ-да қалған сома қаржы шегінде;

2) ерікті зейнетақы жарналары (ЕЗЖ) есебінен қалыптастырылған жинақ сомасын түгел аударуға болады.

Зейнетақы жинағының бір бөлігін ИПБ сенімгерлік басқаруына аудармай тұрып, нарықтағы ИПБ-лардың өзекті тізбесімен танысып, олардың БЖЗҚ сайтындағы инвестициялық декларацияларын, инвестициялық қызметтеріне жасалған шолуларды зерделеп, таңдалған жеке компанияның тәжірибесі мен жұмыс нәтижелері туралы толығырақ біліп алған жөн. Сіз олар туралы толық ақпаратпен https://www.enpf.kz/kz/ сайтындағы "Қызметтер" - "Инвестициялық портфельді басқарушылардың тізілімі" бөлімінде таныса аласыз. МЗЖ және (немесе) МКЗЖ есебінен зейнетақы жинақтарын сенімгерлік басқаруға беру жөніндегі толық статистика да www.enpf.kz сайтындағы "Көрсеткіштер" - "Зейнетақы жинақтарын басқарушы компанияларға беру" бөлімінде қолжетімді.

Сондай-ақ, зейнетақы жинақтарын бір ИПБ-дан екіншісіне жылына 1 рет қана аударуға болады. Егер сіз жинақтарды Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің (ҚРҰБ) басқаруына қайтару туралы шешім қабылдасаңыз, ол ойыңызды 01.07.2023ж. бастап зейнетақы жинақтарын ИПБ сенімгерлік басқаруына берген күннен бастап 1 жыл өткен соң ғана жүзеге асыра аласыз.

Бұл ретте, егер зейнетақы жинақтары ИПБ таңдау туралы өтінішке сәйкес бір ИПБ-ның сенімгерлік басқаруына бірнеше рет аударылған жағдайда, зейнетақы жинақтарын ҚРҰБ сенімгерлік басқаруына қайтару зейнетақы жинақтарын сенімгерлік басқаруға алғаш берген күннен бастап бір жыл өткеннен кейін жүзеге асырылады.

4. Қайырлы күн! Мен бір компанияға азаматтық-құқықтық сипаттағы (АҚС) шарт негізінде дизайнер қызметін көрсетіп жүрмін. Өзім немесе компания БЖЗҚ-ға зейнетақы жарналарын аудару керек пе?   

Жеке тұлға қандай да бір ұйыммен қызмет көрсету туралы азаматтық-құқықтық сипаттағы шарт (АҚСШ) жасасқан кезде, ұйым жеке тұлға үшін салықтар мен зейнетақы жарналарының дұрыс есептелуі, ұсталуы, және уақытылы төленуі үшін жауапты болады. Міндетті зейнетақы жарналарын (МЗЖ) аударуды компаниялар қолма-қол ақшасыз төлем жасау жолымен жүргізеді. Бұл ретте банктерде және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарда шоттары жоқ, АҚС шарттар бойынша кіріс алатын жеке тұлғалар міндетті зейнетақы жарналарын екінші деңгейдегі банктерге (ЕДБ) Мемлекеттік корпорацияның деректемелерін көрсете отырып, қолма-қол ақшамен салады. Банктер оны кейіннен БЖЗҚ-ға аударады.  

Айта кетейік, Әлеуметтік кодекске бұған қатысты да жаңалық енгізілді: жеке тұлғалармен АҚС шарттары бойынша жұмыс істейтін жеке тұлғалар енді БЖЗҚ-ға МЗЖ-ны ЕДБ-ға қолма-қол ақша енгізу немесе оларды кейіннен мемлекеттік корпорацияның деректемелері бойынша БЖЗҚ-ға аудару үшін қолма-қол ақшасыз есеп айырысу арқылы дербес төлеуге міндетті тұлғалар тізбесіне кіреді (бұрын олар жарналарды ерікті негізде жүзеге асыратын).

5. Мен Қазақстанда уақытша жұмыс істейтін Ресей азаматымын. Ерікті зейнетақы жарналарын аударуға мүмкіндігім бар ма және оны қалай жасауға болады?

Иә, мұндай мүмкіндік бар. Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің еңбекшілерін зейнетақымен қамсыздандыру туралы 20.12.2019 жылғы Келісімнің (ЕАЭО Келісімі) 3-бабына сәйкес ЕАЭО елдерінің еңбекші-азаматтарының зейнетақы құқықтарын қалыптастыру жұмысқа орналастырушы мемлекеттің азаматтарының құқықтарын қалыптастыру сияқты шарттар және тәртіппен зейнетақы жарналары есебінен жүргізіледі. Бұл ЭАЭО-ға мүше әрбір мемлекеттің осы одаққа мүше басқа мемлекеттердің азаматтарына зейнетақымен қамсыздандыру құқықтарын өз азаматтарына берілетін шарттарға тең көлемде ұсынатынына кепілдік беретінін білдіреді.

ЭАЭО Келісімінің 1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасында БЖЗҚ-ға аударылатын зейнетақы жарналарының қатарына ерікті зейнетақы жарналары (ЕЗЖ) да кіреді.

Естеріңізге сала кетейік, қазір БЖЗҚ-ға түскен алғашқы ЕЗЖ жарнаның осы түрін есепке алатын жеке зейнетақы шотын ашу үшін негіз бола алады. Оның мөлшері мен кезеңділігін салымшы дербес айқындайды.

ЕЗЖ-ны БЖЗҚ-ға екінші деңгейдегі банктер (ЕДБ) немесе "Қазпошта" АҚ арқылы аударуға болады. Кейбір ЕДБ жарналарды онлайн режимінде (ұялы қосымша немесе өзіне-өзі қызмет көрсету терминалдарында) аударуға мүмкіндік жасап қойған.

БЖЗҚ сайтында (https://www.enpf.kz/kz/services/depositors/ipa/vpc.php) толық ақпаратпен танысуға болады.